Wij hebben gezien dat de naam Pan betekent "afWijken" en hebben geconcludeerd dat dit een synoniem is van Hata, "zondigen", de juiste generieke betekenis hiervan is "afwijken van de rechte lijn", en dat dit de naam was van onze eerste ouder, Adam in de Babylonische mystiek. Een van de namen van Eva als de oergodin in het oude Babylon vereerd, terwijl het voeding geeft aan deze conclusie, geeft tevens opheldering over een andere klassieke mythe op een geheel onverwachte wijze. De naam van die klassieke godin, zoals gegeven door Berosus, is Thalatth, hetgeen betekent, zoals wij hebben gezien, "de rib". Adams naam als haar echtgenoot zou dan zijn "Baal-Thalatth", "Echtgenoot van de rib", want Baal heeft de betekenis van "Heer" in de zin van "echtgenoot". Maar "Baal-Thalatth" betekent naar een bijzonder Hebreeuws idioom ook (p.38, noot) "Hij die stilstond of uitweek". (31) Dit is de verre reden voor het kreupel zijn van Vulcanus, want Vulcanus als de "vader der goden" (32) moest in verband worden gebracht met Adam, evenals de andere "vaders der goden" waartoe wij hen reeds hebben herleid. Nu was Adam als gevolg van zijn zonde en afwijken van de rechte lijn van de plicht in dubbel opzicht "Baal-Thalatth", ofwel niet alleen de "echtgenoot van de rib", maar "de man die stilstond en afweek". Ter herinnering aan dit afwijken was het niet verwonderlijk dat de priesters van Baal (1 Kon.18:26) bij het altaar "hinkten", terwijl zij hun god smeekten om naar hen te luisteren, want dit is de precieze betekenis van het woord (zie KITTO, Bib. Cyclop., deel I, p.261), en dat de Druïden zijwaarts liepen tijden het verrichten van hun gewijde riten, zoals blijkt uit de volgende passage uit DAVIES: "De dans wordt tijdens een sobere plechtigheid uitgevoerd in de omgeving van de meren, waar de priester zich zijwaarts rond het heiligdom bewegen, terwijl het heiligdom de koning aanroept, en de schone zich naar het doek beweegt dat de enorme kei bedekt." (Druids, p.171). Davies ziet een verband met het verhaal van Jupiter, de vader van de goden, die zijn eigen dochter geweld aan doet in de vorm van een slang (p.561). Laat de lezer nu eens zien wat zich op de borst van Diana der Efeziërs bevindt, als de Moeder van de goden (ante, p.29), en hij zal haar aandeel ontdekken in het zijwaarts gaan, want daar bevindt zich een krab, en hoe kan een krab zich anders bewegen dan zijwaarts? Dit geeft de betekenis aan van een ander teken in de Zodiac. De krab als teken van de dierenriem is een gedenken van de fatale afwijking van de eerste mens van het pad van de rechtvaardigheid, toen het verbond verbroken werd.

De heidenen wisten dat het afwijken of het zijwaarts gaan de dood betekende, de dood van de ziel ("ten dage dat gij daarvan eet, zult gij voorzeker sterven"), en daarom, tijdens het lentefeest ter ere van Cybele en Attes werd er veelvuldig geweeklaagd om de dood van Attes, terwijl op het vreugde feest van 25 maart, de laatste dag van het feest, de rouw overging in vreugde, "ter ere van de dode god die tot leven kwam." (DUPUIS, Origine de tous les Cultes, del IV, p.253, Parijs, jaargang III, de la Republique, 1794). Als Attes degene was, die door "af te wijken" de zonde in de wereld had gebracht, wat kon dan dat leven zijn, waartoe hij zo spoedig herstelde, dan slechts dat nieuwe en goddelijke leven, dat iedere ziel binnengaat als hij "opnieuw geboren" wordt, en zo "overgaat van de dood naar het leven". Toen de belofte werd gegeven van het zaad van de vrouw, dat de kop van de slang zou vermorzelen, en Adam dit aannam door geloof, was dat, en daar kan geen twijfel over bestaan, het bewijs dat het goddelijke leven hersteld was, en dat hij opnieuw geboren was. En zo getuigt de mystiek van Attes, die met bijzonder veel zorg bewaard is, en waarvan Pausanias zegt dat hij ondanks al zijn pogingen de geheime betekenis ervan niet heeft kunnen achterhalen (boek VII, Archaica, h.17), wanneer eenmaal de betekenis van de naam Attes is ontrafeld, van de kennis die de heidenen hadden van de ware aard van de zondeval en van het essentiële karakter van de dood, en waardoor het oude verbond werd bedreigd.

Deze nieuwe geboorte van Attes legde het fundament voor zijn afbeelding als kind, en zijn afbeelding als Adonis, die, hoewel hij als volwassen man stierf, op dezelfde wijze werd voorgesteld. In de Eleusiniaanse mystiek die de verkrachting van Proserpine herdacht, ofwel de verleiding van Eva, werd de betreurde god, ofwel Bacchus, voorgesteld als een baby aan de borst van de grote moeder, die door Sophocles Deo werd genoemd (Atigone, v.1121, Oxon, 1808). Daar Deo of Demete, hetgeen betrekking had op de grote moeder, slechts een andere vorm is van Idaia Mater, "de moeder der kennis" (het werkwoord "weten" is Daa of Idaa), was dit kleine kind in bepaald opzicht dezelfde als Attes, en zo ook Deoius, zoals zijn naam wordt weergegeven (ante, p.20). Het Hilaria, of vreugdefeest van 25 maart, had zijn vreugde te danken aan een geboorte die nog moest plaatsvinden, zelfs de geboorte van het zaad van de vrouw, maar tegelijkertijd werd de vreugde van dat feest verhoogd door de nieuwe geboorte die daar onmiddellijk op volgde op de dag van Attes, "de zondaar", of Adam, die als gevolg van het breken van het verbond dood was geworden in "overtredingen en zonden".

Voetnoten

[31] Het Chaldese Thalatth, "een rib" of "een zijde", komt van het werkwoord Thalaa, de Chaldese vorm van Tzales, hetgeen betekent "afwijken", "stoppen", "zijwaarts gaan" of "opzij wandelen".

[32] Voor Vulcan als "de eerste van al de goden", zie Minutius Felix, Octavius, p.163.